"Ik streef naar perfectie in zowel mijn denken als mijn doen."

NZZ content: Mr Olgiati, wat is nu net goede architectuur?

Valerio Olgiati: Goede architectuur gaat een emotionele dialoog aan met mensen en reikt veel verder dan alleen het functionele. Het is de ziel van een gebouw die van architectuur goede architectuur maakt.

Hoe zou u uw stijl omschrijven?

Ik ben niet geïnteresseerd in stijlen. Met mijn architectuur wil ik iets maken dat tijdloos is. Stijlen creëren herinneringen en vertellen verhalen. Daar streef ik niet naar. Ik wil dat mensen mijn architectuur ervaren. Ze moeten een gevoel van ruimtelijkheid ervaren. Misschien zelfs wel iets van een oergevoel.

En hoe slaagt u erin om dit "oergevoel” te creëren?

Ik stel de dingen zo samen dat ze met elkaar in harmonie zijn en de creativiteit in mensen aanwakkeren. Dat is het vak van architect en dat gaat hand in hand met verbeelding.

Gaat het dan vooral om kleuren, materialen en oppervlakken?

Ja, al deze elementen spelen natuurlijk een rol. Maar het gaat ook om verhoudingen, licht en akoestiek. Als ik een ruimte ontwerp sta ik vooral stil bij de mensen die deze ruimte gaan ervaren als hij af is. Als de ruimte een gevoel van comfort en geborgenheid moet uitstralen, stel ik mijzelf de vraag: Waar zullen de mensen straks zitten en hoe bewegen ze door de ruimte? Waar bevinden zich de doorgangen?

Welke factoren zorgen ervoor dat een ruimte een gevoel van comfort uitstraalt?

Als je in een ruimte bent met zowel voor je als achter je ramen, dan zorgt dat niet voor een gevoel van comfort en veiligheid. Je kunt je zelfs kwetsbaar en ongemakkelijk voelen, terwijl de kamer er op een foto toch heel mooi uitziet. Een slaapkamer moet bijvoorbeeld zorgen voor een geborgen gevoel. Dat verkrijg je onder andere door de juiste plaatsing en vormgeving van de ramen, de plek van de slaapkamer in het huis en zelfs door de positie van het huis op het perceel. Zo kan de slaapkamer zich aan het einde van een gang of in een nis bevinden met zicht naar buiten.

Met welke elementen heeft u rekening gehouden bij de bouw van uw huis in Portugal, om een gevoel van geborgenheid in de verschillende ruimtes te creëren?

In een huis moeten sommige ruimten een gevoel van geborgenheid geven en andere eerder openheid uitstralen. In ons huis, dat is gemaakt van beton, heb ik elke ruimte een unieke uitstraling meegegeven. De leefruimte is bijvoorbeeld vierkant met een enkel centraal gepositioneerd raam dat uitkijkt over het weidse landschap. Je zou kunnen zeggen dat dit de piazza is waar mensen elkaar ontmoeten. Alle andere ruimten zijn daaromheen gegroepeerd.

Komt het beton niet hard en koud over?

Iedereen die op bezoek komt is verbaasd dat onze leefruimte zo gezellig is. Men krijgt een soort nieuw respect voor beton - want alles in ons huis is van sierbeton, of het nu de muren, plafonds of vloeren zijn. Wat een ruimte gezellig maakt, is wat voor soort ruimte het net is, de positie en de lichtinval. In ons huis kijk je zo bijvoorbeeld vanuit een verduisterde lounge uit op de tuin, die baadt in daglicht.

Waar komt uw voorliefde voor beton vandaan?

Beton is een materiaal waarmee ik elk deel van een gebouw kan maken. Ik kan er een helder en mooi geheel mee creëren. Maar je moet wel weten hoe je ermee om moet gaan. De meeste gebouwen van beton vind ik onaangenaam. Daar zou ik niet in willen wonen.

Welke rol speelt uw keuken in de hele constructie??

Toen ik bezig was met het ontwerpen van onze keuken, had ik een soort garage in gedachten, een ongedwongen ruimtelijke opening naar de tuin. In het midden staat een kookeiland waar we vaak samen rond staan.

Als het kan, ontwerpt u dan een keuken met kookeiland?

Zeker weten. Ik sta graag aan een kookeiland tijdens de voorbereiding en tijdens het koken, eventueel met een goed glas wijn erbij. Als er voldoende ruimte is voor een kookeiland, is dat gewoon de beste optie. Maar natuurlijk kun je ook op een aangename manier samen koken in een keuken die tegen de wand is geplaatst. Het moet gewoon allemaal zo zijn ingedeeld dat je elkaar niet steeds in de weg loopt.

Zijn keukens moeilijk te ontwerpen omdat ze op de eerste plaats functioneel moeten zijn?

Nee, niet moeilijker dan een huis want dat moet ook in elk opzicht functioneel zijn. Ik ontwerp graag keukens omdat ik van koken houd. Voor mijn vrouw en ik is het samen koken een perfecte manier om even te ontspannen.

Hoe belangrijk was duurzaamheid bij de bouw van uw villa?

Wij wekken onze eigen zonne-energie op die we gebruiken om in de winter het huis te verwarmen. Bovendien is het huis zo ontworpen dat het in de zomer niet te warm wordt. We hebben muren in de schaduw en een ingenieus ventilatiesysteem. De temperatuur binnen komt nooit boven de 25 graden uit. Dat betekent dat we geen airconditioning nodig hebben.

Als u een project in het buitenland heeft, hoe gaat u dan om met de cultuur van dat land?

Als architect kun je op verschillende manieren op een omgeving reageren. Sommige architecten halen inspiratie uit stilistische kenmerken van de lokale architectuur of kopiëren een gebouwtype dat karakteristiek is voor de streek. Dat doe ik niet. Voor mij primeert de fysieke aanwezigheid van de omgeving of het landschap. Want uiteindelijk ben ik geen Portugese boer - het zou niet logisch zijn als ik de architectuur van een boerderij zou overnemen of zou proberen om in een huis te gaan leven als een Portugese boer. De boeren hier leven ook niet zoals de toeristen die meestal het liefst in zwemkleding aan het zwembad zitten.

Hoe zou u uw levensstijl omschrijven en hoe ziet uw dagelijkse routine eruit?

Mijn vrouw en ik wonen en werken hier misschien vijf maanden per jaar en geven dan op afstand leiding aan ons kantoor in Flims. Zo nu en dan gaan we naar zee of genieten we van een frisse duik in het zwembad. En we werken vaak in de tuin.

Hebben de extreem minimalistische architectuur, de eenzaamheid en de lege betonnen muren om u heen nog invloed op uw creatieve werk?

We worden hier zeker minder afgeleid en er is voldoende tijd om eindeloos over dingen na te denken. Sinds we in dit huis zijn gaan wonen is mijn architectuur doelmatiger en radicaler geworden.

Hebt u hier meer over uzelf geleerd, als architect of als persoon?

Deze plek drukt op alle facetten van het leven zijn stempel. Alles gaat hier gewoon anders. Als we na meerdere maanden weer terugkeren, heb ik toch wel een dikke twee weken nodig om mij weer aan te passen aan de rustige levensstijl hier. Je zit niet in een schip die je vanzelf ergens naartoe brengt. Je moet zelf controleren of je nog wel steeds vooruit gaat. Bovendien word je gedwongen om over jezelf na te denken.

Hoe ervaart u de seizoenen hier?

Die zijn heel intens! In de zomer voelt het hier alsof ik in Noord-Afrika leef en in de winter is het net als in Schotland. Het contrast is enorm.

Hoe goed bent u geïntegreerd in het Portugese leven? Spreekt u, omdat u uit Graubünden komt, misschien wat Reto-Romaans en daarom ook wat Portugees?

Mijn vrouw kan nu Portugees, maar ik spreek geen Reto-Romaans en ook geen Portugees. Voor zover het lukt spreek ik Engels met de mensen hier.

Voelt u zich soms alleen?

We wonen hier heel geïsoleerd, maar daar houd ik van. We hebben er heel bewust voor gekozen om in dit lege landschap te gaan wonen. Er is hier geen standaardisatie door sociale integratie. Ons huis ligt ongeveer tien kilometer van de oceaan, midden tussen talloze kurkeiken. Eigenlijk is hier helemaal niets behalve bomen en een paar schapen. Toch wordt het gevoel van eenzaamheid steeds minder. Portugal wordt steeds populairder. Steeds meer buitenlanders bouwen hier een vakantiehuis. Vijf jaar geleden lag het dichtstbijzijnde luxe-vakantievilla op tien kilometer, nu is dat nog maar vijf. Gelukkig hebben wij een groot stuk grond waardoor we altijd op onszelf kunnen zijn.

Waarom wou u geen uitzicht op zee - dat is toch voor velen de ultieme droom?

In deze regio mag je niet bouwen binnen een afstand van vijf kilometer vanaf de kust, en als je verder gaat wordt het zicht op de oceaan belemmerd door silo's, wegen en kazernes. Waar wij wonen verdwijnt het onaangetaste landschap in de onaangetaste verte. Dat is gewoon fantastisch.

Hoe kwam u op het idee om een tweede huis in de Alentejo te bouwen?

We hebben overal ter wereld rondgekeken, van het Andes-gebergte tot India. Toen we twaalf jaar geleden hier enkele vrienden bezochten, viel het kwartje meteen en ben ik direct begonnen met het ontwerpen van een huis, zelfs nog voordat we de grond hadden gekocht.

Uw vrouw is ook architect. Heeft u samen met haar Villa Além ontworpen?

Tijdens de planningsfase hebben we er eindeloos over gesproken. Wat het ontwerp betreft, heb ik uiteindelijk het laatste woord, terwijl mijn vrouw betere ideeën heeft op zakelijk gebied. En dat gold ook voor ons huis in Portugal.

U bent een perfectionist. V-ZUG, de Zwitserse fabrikant van keukenapparatuur staat ook bekend om zijn aandacht voor detail. Ziet u de overeenkomsten?

Ik streef naar perfectie in zowel mijn denken als mijn doen en hecht heel weinig waarde aan ontwerpen gedreven door vrijblijvendheid. Ik zie die houding ook terug bij V-ZUG. De vorm van V-ZUG apparatuur is de essentie van helder denken. Het zijn nauwkeurige apparaten die consequent en tot in de perfectie worden geproduceerd. Het zijn niet alleen maar indrukwekkende designobjecten.

Welke keukenapparatuur gebruikt u dagelijks?

Wij hebben voor onze keuken doelbewust gekozen voor V-ZUG apparatuur zoals een inductiekookveld, een bakoven, een vaatwasmachine, een vriezer en een wijnkoeler.

Het is wel duidelijk dat de keuken voor u erg belangrijk is. Welke gerechten bereidt u graag?

Ik heb een voorliefde voor de Italiaanse keuken. Maar ik vind het ook heerlijk om typische specialiteiten uit mijn geboorteland te bereiden zoals pizzoccheri en maluns. Mijn vrouw is daarentegen beter in het bereiden van vis- en vleesgerechten. Ik moet eigenlijk toegeven dat haar culinaire kunsten veel verfijnder zijn dan die van mij. Je kunt hier in Portugal zowel op markten als in de supermarkt producten van uitstekende kwaliteit kopen: heerlijk geurende tomaten, ongelooflijk verse vis, geweldige groenten en natuurlijk vlees van zwart varken. Dat maakt het koken nog leuker.

Dit interview verscheen in de Neue Zürcher Zeitung van 19.09.2022.